Sztuka herbaty jest kultem piękna, które daje się odnaleźć w codziennej, szarej egzystencji. Pozwala nam dostrzec piękno harmonii, czystości i wzajemnej życzliwości. W istocie jest uwielbieniem Niedoskonałości, nieśmiałą próba osiągnięcia czegoś znośnego w naszym nieznośnym życiu. Głęboka estetyka Sztuki herbaty przejawia się w wyważonych i delikatnych ruchach mających podkreślić związek człowieka z naturą. Od początków swojego istnienia sztuka herbaty nierozerwalnie związana była z głównymi nurtami filozoficzno-religijnymi kształtującymi Chiny. Płynny bursztynowy napój w delikatnej porcelanie może przybliżyć wtajemniczonego do słodkiej wstrzemięźliwości Kung Fu Cy (Konfucjusza), pikanterii Lao Cy (twórcy taoizmu) i eterycznego aromatu Buddy.

Herbata, a właściwie umiejętność jej parzenia jest dziełem sztuki. Tylko ręka Mistrza może wydobyć jej najszlachetniejsze właściwości. Istnieje dobra i zła herbata, tak jak istnieje dobra i zła sztuka. Nie ma jednak jedynego przepisu na przyrządzenie idealnej herbaty, tak jak nie ma reguł tworzenia sztuki. Każde przygotowanie naparu z liści herbaty ma swój własny indywidualny charakter. Jest on związany zarówno z wodą, temperaturą, gatunkiem herbaty, przyborami użytymi do jej przyrządzenia, czasem parzenia, otoczeniem, nastrojem osób delektujących się tym naparem, a przede wszystkim z osobowością Mistrza.

Li Chi Lai – poeta epoki Sung – wymienia trzy rzeczy najbardziej godne ubolewania, a są to: zaprzepaszczenie obiecujących młodzieńczych talentów przez błędne wychowanie, pohańbienie wspaniałego malarstwa poprzez wulgarny zachwyt oraz marnotrawstwo doskonałej herbaty przez nieumiejętne zabiegi.

Legendy i filozofia
Z pojawieniem się herbaty wiąże się wiele legend i przypowieści. Jednej z nich sporządzenie pierwszego naparu przypisuje mitycznemu cesarzowi Shen Nong. Pijał on często dla zdrowia gotowaną wodę. Któregoś dnia odpoczywając pod drzewem, postawił obok gorącą wodę i zamyślił się. Nagle zawiał lekki wiatr i strącił kilka listków, które wpadły prosto do dzbanuszka z wodą. Cesarz zauroczony naturą nic nie spostrzegł. Kiedy sięgnął po dzbanek, by napić się wody zauważył, iż zmieniła kolor i smak. Był niezwykle zdumiony i ujęty smakiem naparu.

Inna z legend wiąże się z mnichem o imieniu Da Mo (Bodhidarma), który przybył do Chin z Indii, by krzewić naukę Buddy. Osiadł on na wiele lat w klasztorze Shaolin w prowincji Henan, gdzie nauczał buddyzmu chan. Da Mo po opuszczeniu klasztoru postanowił oddać się medytacji. Medytował przez dziewięć lat siedząc w jaskini w górach, wpatrując się w ścianę naprzeciw niego. Kiedy zamykały mu się oczy postanowił zerwać liście z pobliskiego drzewa i żuć je, by nie zasnąć. Tak odkrył pobudzającą właściwość liści herbaty. Inna wersja tej legendy mówi, że mnich, żeby nie zasnąć w dziewiątym roku medytacji, kiedy zamykały mu się oczy, odciął sobie powieki, które rzucił na ziemię. Z nich właśnie wyrosło drzewo herbaciane. Mówi się, że w jaskini, gdzie medytował przez tak długi okres, na ścianie odbił się jego cień.

Od początku istnienia Kultura Herbaty przepełniona była legendami  i filozoficznymi przypowieściami. Wskazują one na wyjątkowe znaczenie tego naparu w historii i kulturze Chin. Jedna z nich mówi o powstaniu wyjątkowego gatunku herbaty o nazwie Da Hong Pao. Da Hong Pao przetłumaczyć można jako „długi, czerwony płaszcz”. Nazwa ta nawiązuje do kilkusetletniej legendy opisującej początki tego gatunku herbaty, kiedy to jeden z podróżników przemierzający góry Wu Yi doznał wyjątkowych kłopotów trawiennych. Zbawienne w jego dolegliwości okazały się liście dziko rosnącej na skałach herbaty. Podróżnik opuszczając góry Wu Yi zabrał ze sobą liście krzewu, którymi później wyleczył z podobnej dolegliwości chorego urzędnika. W dowód wdzięczności urzędnik mianował go na stanowisko osobistego lekarza i ofiarował charakterystyczny dla  przedstawicieli władzy – czerwony płaszcz. Legenda mówi, że po pewnym czasie podróżnik powrócił na miejsce, w którym zerwał niegdyś liście herbaty. Złożył tam swój płaszcz w dowód wdzięczności za otrzymane godności. Inna legenda mówi, że matka cesarza dynastii Ming została wyleczona za pomocą pewnych liści krzewu herbacianego. Cesarz w dowód wdzięczności wysłał cztery długie czerwone płaszcze, by przykryć cztery krzewy z których pochodziła ta herbata.

Trzy z tych oryginalnych krzewów przetrwały aż po dzień dzisiejszy i są bardzo czczone. Z tych krzewów zbiera się mniej niż kilogram herbaty rocznie. Część z tego zatrzymuje chiński rząd. Pozostała część jest sprzedawana w drodze licytacji, z początkową ceną, w przeliczeniu za złotówki, około 1800 zł za 100 g. Późnej cena często osiąga setki tysięcy dolarów za kilogram, a nawet dochodzi do miliona dolarów. Sadzonki pochodzące z oryginalnych krzewów zostały wykorzystane do produkcji podobnych gatunków herbaty będących różnymi odmianami oryginalnego Da Hong Pao.

Inna z przypowieści wykorzystująca herbatę do przekazania filozoficznych treści, mówi o spotkaniu Mistrza z uczniem, który bardzo pragnie pobierać u niego nauki (ta przypowieść wykorzystywana jest w różnych wersjach zarówno w szkołach związanych z wushu, czyli chińskimi sztukami walki jak i szkołach związanych z taoizmem czy buddyzmem). Podczas spotkania Mistrz nalewa uczniowi herbatę, aż ta zaczyna przelewać się poza czarkę. Zaskoczony uczeń zwraca uwagę Mistrzowi, że herbata się przelewa. Otrzymuje odpowiedź, że jego umysł jest jak ta czarka, przepełniony różnymi opiniami i osądami i nie ma w nim miejsca na nową wiedzę. Musi więc najpierw oczyścić swój mysł ze wszystkiego, co będzie przeszkadzało mu w doskonaleniu i przyjmowaniu wiedzy. I wtedy może rozpocząć naukę.

To jeszcze nie koniec o herbacie...

Jeśli chcesz spróbować oryginalnych gatunków chińskiej herbaty
o niespotykanej w Polsce jakości ZAMÓW:

Tie Guan Yin, Tai Ping Hou Kui, Ji Jun Mei.

Piotr Osuch

Przeczytaj także artykuły Piotra Osucha "Więcej niż herbata, część druga", "Więcej niż herbata, część trzecia.

Piotr Osuch – mistrz wushu  (inaczej kung-fu). Prezes Polskiego Stowarzyszenia Wushu Tradycyjnego i Kultury Chińskiej oraz członek Chińskiego Stowarzyszenia Sztuki. Przygotowywał polską reprezentację wushu na olimpiadę w Pekinie. Od dziecka był zafascynowany Chinami. Kilka temu zamieszkał tam na stałe. W Pekinie ma własną szkołę wushu. Pod kierunkiem jego wychowanków można traktykować tę formę sztuki walki także w Polsce.